Antzuolan alardea egiteko erabakia

ALARDEA ANTZUOLAN EGITEKO ERABAKIA (1539-1597)

Beste herri bateko jurisdikzioaren menpe zeuden herriek jurisdikziodun herrietara joan behar izaten ziren alardeak egitera. Mendekotasun honek herri bien arteko tirabira ugari sortu zuen.

Hona hemen 1536an gertatu zena. Urte honetan batzarre nagusiak jende eta armen alardea egin zeidn agindu zuen Batzarre Nagusiak. Indarrean zegoen jurisprudentzia barruan sartzen zenez, Bergararako alkateak bere herrian egin nahi zuen. Antzuolarrek Bergarara alardea egitea joateari ezezkoa eman zion. Arazoa konpontzeko Valladoliden zegoen Auzitegi Gorenera –“Chancilleria”ra- jo zuten. Honek antzuolarrei erantzunez, 1539ko urtarrilaren 28an hau deklaratu zeun: antzuolarrek “hagan sus alardes en la plaza del dicho Anzuola”. Agindu hau 1597ko abuztuaren 16ko Errege-agiriarekin osatua geratu zen.

Lizarriturriko harmarria, 

gaur Donostian, Frantzia kalean

Esandako auzian, zeintzuk izan ziren Lbada antzuolarrek jarri zituzten aitzakiak alardeak Bergaran ez egiteko?

1.      Agindua berandu ematea eta legezko bideak errespetatu ez izatea:

“No se abian dado a pedimiento de parte bastante en tienpo ni en forma”.

2.      Errege aginduen kontra joatea, izan ere agindu hauek alardea egitea behartzen zituen:

“en los luigares do bibian e moraban los que los abian de hazer”.

3.      Jende, arma eta jantziek jasotzen zituzten kalteak:

“Mas de una legua de camino muy fragoso y peligroso a las veces con aguas y nieves y lodos, y otras veces con calores”.

4.      Alarde hauek familietan sortarazten zitzuten gastuak:

“Fuera de sus casas a comer y a cenar, y a jugar y hazer otros ecesos”.

5.      Garai hartan zeuden bandoen arteko borrokei izandako beldurra:

“Se solían lavantar muchas cuestiones, ruidos y escándalos, muertes y heridas de hombres especialmente en la dicha tierra de Vergara, muy apasionada en parcialidades y parentelas”.

6.      Bergara eta Antzuolaren arteko aspaldiko tirabirak:

“Los muy grandes e importantes pleitos que había entre las dos partes”.

Bergatarrak “moskeatu” ziren antzuolarren jarrerarengatik, eta “ que hera hablar de no jente de montaña” esan zuten. Are gehiago, errebelamendu eta sediziotzat hartu zuten antzuolarren ezezko jarrera, eta errudunentzat desterrua eta isunak eskatu zituzten.

Une hartako iskanbila honetan, parte hartu zuten “como personas más culpadas” izan ziren: Juan Martinez de Albisua, Migel Perez de Irala, Migel de Loiola, Martin Joan de Zumeta. Dena dela, nahiz eta hauek buru bezala azaldu, herritar gehiengoak hartu zuen ezezko honetan parte:

Ibarra-Iraeta harmarria


“Joan de Amilleta, Martin de Yñurrigarro, Martin de Galardi, Martin de Herauça, Pedro de Ariçaga, Joan de Yrastorça, Joan de Arrelus, Joan de Ygueribar, Joan de Liçarriturri, Joan de Loyola, Miguel de Gorosabel, Pero Lopez de Yriarte, Andres de Ayçaga, Pedro de Veyztegi, Juan de Ayçaga, Martin de Yñurrigarro, Mateo de Alaba, Juan Garçia de  Recalde, Pedro de Yrastorça, Diego de Madariaga, Pedro de Segura, San Juan de Otalora, Pedro su hierno, Juan Perez de Equzquiça, Pedro de Yñurrigarro, Pedro de Ayçaga, Pedro de Yçaguirre, Pedro de Liçarriturri, Christobal de Aguiara, Martin Lopez de Herçilla, Pedro de Aguirre, Pedro de Aranguren, Miguel de Çumeta, Pedro de Udala, Christobal de Aranburu, Pedro de Iriarte de suso, Martin de Yrala, Martin de Serayz, Joan de Ygueribar, Miguel de Yñarra”.

Masa kritiko honen aurrean, eta Antzuolak bere independentzia lortzeko lehen saiakera izanik, erabaki hau hartu zuen Valladolideko Epaitegi Gorenak 1539ko urtarrilaren 28an:

 “Debemos mandar e mandamos que cuando se hubiere de hacer alarde en la vila de Vergara y en la universidad de Anzuola, que los parroquianos de Anzuola hagan su alarde en la plaza de la dicha universidad. Y mandamos que el alcalde de la villa de Vergara y un escribano vayan a ver, hacer e tomar dicho alarde”.

Aipatu behar da agindu hau 1597ko abuztuaren 16ko beste Errege-agiriarekin osatuta geratu zela.